به گزارش اقتصاد دان،«روزانه معادل حدود ۶ میلیون بشکه نفت (شامل نفت خام، نفت و گاز) انرژی در کشور مصرف می‌شود. از این میزان حدود یک میلیون بشکه آن در بخش مصرف خانگی بوده که سه تا چهاربرابر میانگین جهانی است.» این بخشی از گفته‌های دبیر انجمن علمی اقتصاد شهری ایران است که می‌گوید «مرگ و میرهای ناشی از آلودگی هوا در تهران سالانه چیزی حدود ۵ تا ۶ میلیارد دلار به اقتصاد کشور خسارت می‌زند.» در واقع اگر بهای دلار را حدود ۲۵ هزار تومان در نظر بگیریم می‌توان گفت که بی توجهی به سلامت انسان ها سالانه حدود ۱۲۵ هزار تا ۱۵۰ هزار میلیارد تومان به اقتصاد کشور خسارت می‌زند.

برای بزرگی این عدد باید بدانید که درآمد نفتی ایران در سال ۹۸ طبق گفته های معاون اول رییس جمهوری حدود ۸ میلیارد دلار بوده است. به عبارت دیگر می توان گفت که خسارت بی توجهی به تهدید آلودگی هوای برای سلامت انسان ها خود به تنهایی حدود ۸۰ درصد درآمدهای نفتی را می‌بلعد. آلودگی که متهمان زیادی دارد؛ از توسعه نیافتن حمل و نقل عمومی کشور گرفته تا خودروهای غیر استاندارد و استفاده از سوخت های آلاینده. البته خود مردم هم به واسطه مصرف بالایی که دارند، در این آلودگی چندان هم بی تقصیر نیستند.

آنگونه که طباطبایی مزد آبادی اعلام کرده «ایران در زمینه مصرف انرژی در بین ۱۰ کشور اول جهان قرار دارد. در حالیکه ما تقریباً یک درصد جمعیت جهان را در اختیار داریم که ۲ درصد انرژی جهان را مصرف می‌کنیم. به گفته او، مصرف مازوت نیز با محتوای قانون هوای پاک مصوب ۱۳۹۶ مغایرت دارد و ممنوعیت استفاده از آن به نیروگاه‌ها ابلاغ شده است و حتی دادستانی حکم به پلمپ نیروگاههایی را داده که از مازوت استفاده می‌کنند. امادر شرایط فعلی برخی نیروگاه‌ها با رعایت شرایطی ناچار به استفاده از مازوت هستند.

هر سال عامل جدیدی برای آلودگی هوا اعلام می‌شود، یک سال کیفیت بنزین متهم اصلی است و سال دیگر خودروهای غیر استاندارد داخل. حالا هم که تردد در جاده‌های کشور کاهش یافته، نیروگاه‌ها و حجم بالای مصرف مازوت در آنها عامل هوای ناسالم کلان شهرهای کشور اعلام می‌شود. واقعا دلیل اصلی شرایط فعلی چیست؟

مطالعات نشان می‌دهد غلظت آلاینده ذرات کمتر از ۲.۵ میکرون در شهر تهران حداقل ۳ برابر شرایط استاندارد جهانی بوده است. عامل اصلی آلودگی هوا در کلانشهر تهران بی تردید حمل و نقل است. روزانه حدود ۱۲.۵ میلیون لیتر بنزین در تهران مصرف می‌شود که این امر علاوه بر هزینه‌های مصرف سوخت، منشأ اصلی تولید آلاینده‌ها نیز است. کلانشهر تهران بر اساس شاخص کیفیت هوا (AQL) در سال ۱۳۹۸، ۸۶ روز هوای ناسالم و ناسالم برای گروه‌های حساس و از نظر شاخص ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون نیز ۶۹ روز هوای ناسالم داشته است. هم اکنون شاخص هوای تهران طبق داده‌های سایت IQ AIR برای ذرات با قطر ۲.۵ میکرون ۱۵۴ و در شرایط ناسالم قرار دارد.

مصرف مازوت در نیروگاه‌ها چقدر آلودگی هوای کلان شهرها را تشدید کرده است؟
آنچه که این روزها در رابطه با آلودگی هوا مطرح می‌شود عمدتاً به سوخت نیروگاه‌ها و مصرف مازوت نسبت داده می‌شود. مازوت که به نفت کثیف معروف است و گوگرد بالایی دارد بخاطر توان حرارتی بالا در نیروگاهای تولید برق استفاده می‌شود. موضوع استفاده از مازوت به عنوان سوخت مکمل نیروگاه‌ها مدت‌هاست محل مناقشه و چالش است. از یک طرف میزان مصرف انرژی در کشور ما متاسفانه بالاست و در زمینه مصرف انرژی ایران در بین ۱۰ کشور اول جهان قرار دارد ما تقریباً یک درصد جمعیت جهان را در اختیار داریم اما ۲ درصد انرژی جهان را مصرف می‌کنیم. مصرف سوخت در جهان هر ۴۰ سال یکبار، دو برابر می‌شود. این درحالی است که در کشور ما دو برابر شدن مصرف سوخت تنها ۱۰ سال طول می‌کشد. روزانه معادل حدود ۶ میلیون بشکه نفت (شامل نفت خام، نفت و گاز) انرژی در کشور مصرف می‌شود معادل حدود یک میلیون بشکه در بخش مصرف خانگی است که سه تا چهاربرابر میانگین جهانی است. سالانه بیش از ۳۰ هزارمیلیارد خسارت زیست محیطی ناشی از مصرف بالای انرژی متحمل می‌شویم.

در زمینه مصرف انرژی ایران در بین ۱۰ کشور اول جهان قرار دارد. ما تقریباً یک درصد جمعیت جهان را در اختیار داریم اما ۲ درصد انرژی جهان را مصرف می‌کنیم. مصرف سوخت در جهان هر ۴۰ سال یکبار، دو برابر می‌شود این درحالی است که در کشور ما دو برابر شدن مصرف سوخت تنها ۱۰ سال طول می‌کشد.

این ادعا که اگر میزان مصرف انرژی در کشور کنترل شده بود، شرایط بهتری داشتیم و و ناچار به استفاده از مازوت در نیروگاه‌ها نمی شدیم و آلودگی تا این اندازه افزایش نمی یافت، چقدر درست است؟

هم اکنون مصرف روزانه گاز در کشور بالای ۸۰۰ میلیون متر مکعب است که بیش از ۵۰۰ میلیون متر مکعب آن به مصرف بخش خانگی و صنایع سبک اختصاص دارد به هر حال با توجه به فصل سرد سال امکان اینکه سوخت گاز برای تمام مصرف نیروگاه‌ها فراهم شود ممکن نیست و نیروگاه‌ها باید از سوخت مکمل مانند گازوئیل یا نفت کوره استفاده کنند که ظرفیت تحویل گازوییل به نیروگاه‌ها هم تقریبا در سقف قرار دارد و مصرف مازوت نیز با محتوای قانون هوای پاک مصوب ۱۳۹۶ مغایرت دارد و ممنوعیت استفاده از آن به نیروگاه‌ها ابلاغ شده است و حتی دادستانی حکم به پلمپ نیروگاههای داده که از مازوت استفاده می‌کنند امادر شرایط فعلی برخی نیروگاهها با رعایت شرایطی ناچار به استفاده از مازوت هستند.

با توجه به اهمیت مساله کاهش آلودگی هوا آیا بودجه ای برای مقابله با این بحران در کلان شهرها در نظر گرفته می شود؟
در زمینه تخصیص بودجه به کاهش آلودگی هوا در کشور و در کلانشهرها اقدامات مختلفی صورت میگیرد بخش از بودجه به توسعه و تجهیز ایستگاه‌های سنجش و پایش آلودگی اختصاص می‌یابد بخشی دیگر به توسعه زیرساخت‌هایی مانند ایستگاه‌های دوچرخه و یا احداث پیاده راه با هدف کاهش استفاده از حمل و نقل موتوری انجام می‌گیرد ضمن اینکه تشویق استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر، مباحث فرهنگی در حوزه اصلاح الگوی مصرف و … همگی همسو با سیاست‌های کاهش آلودگی هوا هستند که دارای ردیف بودجه است.

در حال حاضر تهران به لحاظ آلودگی در کجای دنیا قرار دارد و بی توجهی به وضعیت سلامت هوای کشور چه خسارتی را به ما وارد می‌کند؟
آلودگی هوا معضلی فراگیر در کلانشهرهای جهان بویژه کلانشهرهای کشورهای رو به توسعه است. در گزارشی دیگر که سایت IQ AIR منتشر کرده است در سال ۲۰۱۹ شهرهای جاکارتا، اوزاکا، داکا، سانتیاگو، دهلی، کویت کیوتو، ‌هانوی، براتیسلاوا و برلین، آلوده ترین شهرهای جهان بودند. در این رتبه‌بندی، تهران در ردیف شانزدهمین شهر آلوده جهان قرار دارد (IQ AIR, ۲۰۲۰).

سازمان بهداشت جهانی، تخمین زده است که سالانه حدود ۷ میلیون نفر در جهان بر اثر آلودگی از بین می‌روند و بانک جهانی ادعا می‌کند که هزینه سالانه آلودگی ۵ تریلیون دلار است (Bloomberg, ۲۰۲۰). در مورد کلانشهر تهران بنا بر اظهارات کارشناسان، میزان مرگ و میر زودرس ناشی از آلودگی هوا در کلانشهر تهران، سالانه حدود ۵ هزار نفر است که این امر، سالانه هزینه‌ای ۵ تا ۶ میلیارد دلاری را به دنبال دارد.

منبع: خبرگزاری اقتصاددان