توسعه شهرنشینی و افزایش تراکم جمعیتی در شهرها در پی تحولات اقتصادی و فرهنگی در جوامع کنونی همواره مسائلی را به جوامع در حال توسعه تحمیل کرده و باعث بروز مشکلاتی در جوامع شهری شده است. یکی از بزرگ‌ترین مشکلاتی که به‌طور مستقیم بر رفاه شهروندی در شهرها اثر گذاشته و حتی اثراتی منفی بر ابعاد اقتصادی و اجتماعی شهرها داشته است، مساله آلودگی‌های زیست‌محیطی و در رأس آنها آلودگی هواست؛ موضوعی که مدیریت شهری همواره در شهرهای بزرگ و کلانشهرها با آن مواجه بوده است و حتی در چند دوره زمانی در سال، این وضعیت به حد هشدار می‌رسد.

آلودگی هوا دلایل مختلفی دارد؛ مانند ذرات معلق، CO، CO2، SO، NO و... و هریک از این آلاینده‌ها اثرات خاص خود را دارد. از بین انواع آلایندگی‌های هوا در شهرهای ایران، عموما مشکل اصلی مربوط به ذرات ریزمعلق در هواست که منجر به تحریک دستگاه تنفسی و تولید برونشیت، آسم و بیماری‌های ریوی و درنهایت مرگ‌ومیر می‌شود. از سوی دیگر این ذرات با جذب نور، مانع از رسیدن پرتوهای خورشید به زمین و بروز مشکلات جدی برای سلامت عمومی می‌شوند که در پی تراکم این ذرات در جو، در مناطق صنعتی و شهری، نور خورشید در تابستان یک‌سوم و در زمستان، دو سوم کاهش می‌یابد.
برخی دیگر از این آلاینده‌ها(SO2) با ترکیب با آب موجود در هوا تبدیل به اسید(باران اسیدی) می‌شوند که اثرات مهمی بر ساختمان‌ها و رنگ بناها به‌خصوص میراث فرهنگی دارند. برخی دیگر(CO2) باعث افزایش دمای زمین و اثرات مخرب زیست‌محیطی ناشی از ذوب یخ‌های قطبی و یخچال‌های طبیعی و به تبع بالا آمدن سطح دریا، جاری شدن سیل و تخریب زمین‌های حاصلخیز می‌شود.
در ایران نیز طبق تحقیقات صورت‌گرفته و گزارش‌های سازمان‌های مسئول، آلودگی هوا اثرات مخربی بر جوامع انسانی، طبیعت، زیرساخت‌ها و حتی اثرات اقتصادی غیرمستقیم دارد.
طی مطالعات دانشگاهی تراکم آلودگی در شهرهای ایران باعث آمار قابل توجه مرگ‌ومیر شده است. طبق این تحقیقات در سال 89 و 90 حدود 512 مورد مرگ ناشی از آلودگی در اصفهان برآورد شده است. این در حالی است که این آمار برای تهران در سال 90 در روزهای آلوده، 310 مورد مرگ‌ومیر بوده که این آمار در سال 89 منجر به فوت حدود سه هزار و 600 نفر در تهران شده است.
از این رو ضرورت دارد تا مدیریت شهری با در دستور کار قرار دادن اصول توسعه پایدار شهری، راه را برای مقابله با آلودگی هوا در کلانشهرها هموار سازد.

منبع : روزنامه فرهیختگان

تاریخ انتشار : 1394/10/05

نویسنده : سید محسن طباطبایی مزدآبادی