با وجود این که دانشگاه ها و مراکز پژوهشی در کشور به عنوان متولیان اصلی علم و فناوری و توسعه علمی کشور شناخته شده اند، از سوی دیگر انجمن های علمی به عنوان نهادهای عمومی غیر دولتی در کشور در توسعه علمی و فناوری کشور و رفع نیازهای تحقیقاتی کشور به خصوص در موضوعات اجرایی نقش بی بدیلی را ایفا می کنند.
در واقع درحالی که دانشگاه های کشور همواره در ارتباط گیری با صنعت و مراکز مدیریت اجرایی کشوری با مشکلاتی مواجه بوده اند، انجمن های علمی، خود از ابتدا براساس توجه و دلسوزی اساتید دانشگاهی، متخصصان بخش های صنعتی و مدیران اجرایی سازمان های دولتی شکل گرفته و به نحوی ترکیبی از دانشگاه، صنعت و دولت را در مجموعه سازمانی خود شکل داده اند.
از این رو انجمن های علمی در کشور سرمایه های بسیار عظیمی در تولید علم و فناوری چه در بعد نظری و چه در بعد کاربردی هستند، از سوی دیگر از آنجا که انجمن های علمی در کشور نهادهای علمی عمومی غیردولتی هستند و براساس دلسوزی افراد متخصص دانشگاهی، بخش خصوص و مدیریتی شکل گرفته اند، اهتمام زیادی به حل مشکلات بخش های تخصص خود دارند و از تمام ظرفیت های خود و حتی سایر نهادهای مدیریتی و دانشگاهی برای رسیدن به اهداف خود استفاده می کنند.
یکی دیگر از مواردی که اهمیت انجمن های علمی را نشان می دهد، توان ارتباط گیری این نهادهای عمومی با مراکز علمی خارج از کشور است، از بعد از تحریم هایی که به شکل گسترده ای به کشور ایران تحمیل شد، علاوه بر محدودیت های مالی و اقتصادی، محدودیت های علمی نیز به اشکال مختلف به جامعه علمی کشور تحمیل شد.
ممنوعیت تحصیل دانشجویان در برخی از کشورها و اجازه ندادن به اساتید و دانشجویان برای شرکت در برخی از کنفرانس های خارجی و اعمال محدودیت برای دانشگاه های ایران در ارتباط گیری با سایر نهادهای علمی بین المللی از مواردی بود که هزینه های علمی فراوانی را برای جامعه علمی کشور به دنبال داشت.
در این شرایط تحریمی که ممکن است درهر زمانی از سوی کشورهای متخاصم تقویت شود، انجمن های علمی به عنوان نهادهای عمومی غیردولتی می توانند در ارتباط گیری با مراکز علمی بین المللی و انتقال علم و فناوری به داخل کشور بسیار مفید و مؤثر باشند، البته این خود مستلزم تلاش انجمن ها برای فعالیت در بعد بین الملل و ارتباط با مراکز علمی بین المللی و نهادهای جهانی است.
با توجه به نکات مذکور، به انجمن های علمی در برنامه ششم توسعه و نقش آنها در تولید علم و فناوری تأکید شده و به عنوان مراکز علمی که می توانند نقش مؤثری در تولید علم و فناوری و همگرایی ظرفیت های داخلی و خارجی برای پیشبرد اهداف خود در موضوع مد نظر خود، داشته باشند، توجه ویژه ای از سوی مجموعه نظام چه در دستگاه های اجرایی، چه در دستگاه های نظارتی و تقنینی، چه در دستگاه های قضایی به این انجمن ها شده و از ظرفیت آنها در پیشبرد فعالیت ها و حل مشکلات خود بهره ببرند.
در اینجا به برخی از مواردی که انجمن ها می توانند در مفاد برنامه ششم توسعه نقش مؤثر داشته باشند و نیز مواردی از پیش نویس سیاست های کلی برنامه ششم که می تواند ظرفیت خوبی برای ورود مؤثر انجمن های علمی باشد، مورد اشاره قرار می گیرد و لازم است زمینه مناسبی برای مشارکت انجمن های علمی در امور آموزشی، پژوهشی و اجرایی در این موارد در نظر گرفته شود.
در بند 9 پیش نویس برنامه ششم توسعه،به مشارکت و بهره گیری از ظرفیت نهادهای عمومی غیردولتی درتحقق اقتصاد مقاومتی درکشور اشاره شده اما با توجه به اینکه این بند درسرفصل امور اقتصادی وبودجه آمده است، اشاره ای به انجمن های علمی تلقی نمی شود و بیشتر نهاهای عمومی غیردولتی اجرایی را مورد اشاره قرار داده است.
درحالی که انجمن های علمی در تحقق اقتصاد مقاومتی در کشور می توانند ظرفیت های خوبی را فعال نموده و نقش مؤثری را ایفا کنند ظرفیت های تحقیقاتی و پژوهشی انجمن ها در انجام تحقیقات علمی و کاربردی، ظرفیت انجمن ها در همگرایی ظرفیت های داخلی، ظرفیت انجمن ها دراستفاده از تجربیات ومطالعات بین المللی، ظرفیت آموزشی انجمن ها دربسترسازی امور فرهنگی در راستای افزایش مشارکت عمومی در تحقق اقتصاد مقاومتی؛ از جمله ظرفیت هایی است که انجمن ها می توانند در این عرصه به میدان آورده و نقش مؤثری را ایفا کنند.
در بند 76 پیش نویس به تنقیح قوانین تا پایان برنامه ششم اشاره شده است، عملا کار تقنین و تنقیح قوانین با توجه به مسائل مستحدثه و سیاست گذاری مجموعه های نظام در تمام عرصه ها و لزوم جهت دهی دقیق و بروز تمامی عرصه ها و بخش ها، بسیارعظیم و درعین حال بسیار مهم هستند، قانون به عنوان مرجع تمامی فعالیت ها در کشور، عملا سکان دار فعالیت ها است.
ممکن است در اثر عدم اجرا در کشور مشکلی حادث نشود اما در اثر بی قانونی و یا قانونی گذاری نامناسب، مشکلات فروانی بوجود آید، از این رو چنانچه قانونی به طور نامناسب نوشته شده و یا در زمان تنقیح، تجدید و بروز نشود، ممکن است آسیب های فراوانی را برای مجموعه تقنینی و بالتبع برای کل کشور به همراه داشته باشد، بنابراین توجه به کارعظیم و فراوان در این زمینه و دریایی از قوانین که باید مورد تنقیح قرار بگیرند و حجم عظیمی از قوانین که باید در خصوص مسائل جدید، وضع شوند از یک سو و توان محدودیت مراکز نظارتی و تقنینی در کشور از سوی دیگر، همکاری و مشارکت نهادهای علمی و انجمن های علمی را در این خصوص ناگزیر می کند.
در بند 83 پیش نویس به افزایش آگاهی ها و فرهنگ حقوقی و قضایی در جامعه اشاره شده و برخی از بندهای دیگر این پیش نویس نیز به آگاهی بخشی به جامعه اشاره نموده است، به طور کلی لازم است عموم مردم از تمام مسئولیت های اجتماعی و حقوق شهروندیِ خود آگاهی داشته و نسبت به تمام ظرفیت های در اختیارشان برای نقش آفرینی مؤثر درتمامی فعالیت های جامعه آگاهی داشته باشند، در یک کلام باید تمام ظرفیت های عمومی در راستای نقش آفرینی حداکثری در تمام عرصه های اجتماعی شناسایی، بیدار و فعال شود.
برای این هدف کلی مکانیزم آموزش عمومی می تواند بسیار مفید و مؤثر باشد، با توجه به اینکه یکی از اهداف انجمن های علمی، آموزش های عمومی در زمینه های تخصصی می باشد، ظرفیت های علمی- آموزشی انجمن های علمی برای تحقق این هدف مهم می تواند بکار گرفته شود.
در بند 85 پیش نویس به روحیه کار جمعی و نوآوری و در بند 104 پیش نویس به مشارکت اجتماعی در امور سیاسی، فرهنگی اقتصادی اشاره شده است، یکی از ملزومات توسعه در کشور مشارکت همگانی در حوزه های مختلف و تبلور نوآوری در زمینه های گوناگون است و اینکه عموم مردم در زمینه های تخصصی خود در امور کشوری مشارکتی خلاقانه و نوآورانه داشته باشند، انجمن ها به عنوان فعالان امور علمی و آموزشی و به عنوان واسط بین مردم، جامعه علمی و حاکمیت می توانند به خوبی این مهم را تشخیص داده و از تمام ظرفیت های علمی و آموزشی خود در راستای مشارکت خلاقانه در توسعه کشور در زمینه های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و ... استفاده کنند.
در بند 95 پیش نویس به تحقق سیاست های کلی علم و فناوری و اختصاص 3 درصد از تولید ناخالص داخلی به حوزه تحقیق و پژهش اشاره شده است. با توجه به نکات مذکور در قسمت های قبل در تبیین نقش انجمن های علمی در تحقیق و توسعه علمی کشور و انجام پژوهشهای نظری و کاربردی در حوزه های مورد نیاز کشور و نیز با توجه به اینکه انجمن های علمی، نهادهای عمومی غیر دولتی بوده و با توجه به مباحث بودجه ای، در تأمین بودجه خود خودکفا می باشند، لازم است کانال های تخصیص 3 درصد مذکور، در تدوین اصول کلی برنامه ششم به نوعی تعریف شود که در این میان، انجمن های علمی در امور پژوهشی مشارکت نموده و به نوعی از ماحصل این بودجه ها، بلحاظ ساختار سازمانی و عملکرد سازمانی تقویت شوند.
در بند 96 پیش نویس به تحول کیفی در نظام آموزشی کشور اشاره شده است. یکی از موارد مهم در تحول کیفی نظام آموزشی کشور، بازنگری دروس و تدوین محتوای جدید دورس دانشگاهی و آموزش و پرورش با توجه به پیشرفت های علمی و نیاز کشور و تحولات سیاستی در کشور می باشد. انجمن های علمی با توجه به نزدیکی به جامعه دانشگاهی و نیز مدیران اجرایی کشور و همچنین با شناسایی و آگاهی از نیاز های آموزشی کشور، ظرفیت های فراوانی در این حوزه دارا می باشند که می تواند با برنامه ریزی صحیح بکار گرفته شود. از این رو لازم است در اصول کلی برنامه ششم و همچنین در تبیین فعالیت بخش های مختلف، سهمی برای انجمن های علمی در پیشبرد اهداف نظام آموزشی در نظر گرفته شود.
در بند 97 پیش نویس به توسعه علوم پایه و تحقیقات بنیادی، نظریه پردازی و نوآوری اشاره شده است که انجمن های علمی با استفاده از توان علمی خود و استفاده از ظرفیت های علمی داخل کشور و نیز بهره مندی از ارتباط علمی با خارج از کشور می توانند در این خصوص و در جهت بومی سازی مبانی علمی بنیادی متناسب با شرایط و مقتضیات زمانی و مکانی در عرصه های مختلف گام بردارند.
در بند 99 پیش نویس به گسترش همکاری و تعامل فعال و سازنده در حوزه علم و فناوری با سایر کشورها و مراکز علمی و فنی معتبر منطقه ای و جهانی اشاره شده است که انجمن های علمی با توجه به نقش داوطلبانه، دلسوزانه و فعالانه در حرکت در جهت اهداف در نظر گرفته شده در راستای توسعه علمی در کشور و نیز با توجه به عمومی و غیر دولتی بودن انجمن های علمی و حرکت آزاد و بدون حساسیت در جامعه علمی جهانی و ارتباط با مراکز علمی بین المللی و نهادهای جهانی، می توانند در ارتباط گیری با مراکز مختلف علمی در فضای بین المللی و نیز توسعه علوم، منطبق و همگام با جامعه علمی جهانی و همچنین انتقال علوم و فناوری های نوین به داخل کشور گام های اساسی برداند. البته لازمه این حرکت و تعامل با جامعه علمی جهانی، تسهیل روش های ارتباط گیری انجمن های علمی و در نظر گرفته امتیازات خاص و مشوق هایی برای انجمن های علمی به منظور فعالیت مستمر، پویا و عمیق با مراکز علمی خارج از کشور می باشد که باید در اصول برنامه ششم در نظر گرفته شود.
در بند 116 پیش نویس به استقرار نظام جامع و کارآمد آمار و اطلاعات کشور اشاره شده است. انجمن های علمی به دلیل تعامل با مدیران اجرایی و مجموعه های مدیریتی در کشور و بعضاً به دلیل راه اندازی مجله های علمی – پژهشی و تجمع آمار و ارقامی که در روند تألیف مقالات تولیدشده اند، برخی از آمار های تولید نشده در کشور را در اختیار دارند که این منابع اطلاعاتی می تواند در نظام جامع اطلاعاتی مورد استفاده قرار بگیرد. از سوی دیگر تعاملات انجمن های علمی با مجموعه های علمی و مدیریتی، این امکان را فراهم می آورد که توان تولید آمار هایی که در هیچ یک از پایگاه های آماری در کشور وجود ندارد، در اختیار انجمن های علمی بوده و مجموعه های تولید آمار در کشور بتوانند از ظرفیت های انجمن های علمی برای تولید آمار های مورد نیاز استفاده نمایند.

منبع : خبرگزاری ایرنا

تاریخ انتشار : 1395/03/16

شماره خبر : 82100897

نویسنده : سید محسن طباطبایی مزدآبادی