بدون‌شک مهم‌ترین مبحث در حوزه اقتصاد شهری را باید در تامین مالی مدیریت شهری قلمداد کرد. از یک منظر معنای اصلی اقتصاد شهری چگونگی مدیریت درآمدها و هزینه‌های شهر است. با توسعه شهرنشینی و گسترش پهنه شهری، هزینه‌های توسعه شهری نیز به‌شدت افزایش یافته است، از این‌رو دیگر راهکارهای سنتی نمی‌تواند جوابگوی نیازها باشد. ضمن آنکه با توجه به پارادایم توسعه پایدار شهری ضرورت دارد برخی راهکارهای سنتی تامین مالی کنار گذاشته شود و ابزارهای نوین مالی در دستور کار قرار گیرد.

ضمن آنکه حجم و میزان لازم سرمایه‌گذاری برای توسعه شهری به‌حدی افزایش یافته است که استفاده از ورود ابزارهای جدید را الزام‌آور کرده است. برخی پیش‌بینی‌ها تاکید دارد تا 15 سال دیگر شهرها نیاز به بیش از 40 تریلیون دلار سرمایه دارند که 25 میلیون تریلیون دلار آن به توسعه شهرهای در حال توسعه بازمی‌گردد.
با این حال ابزارهای مختلفی برای تامین مالی وجود دارد که هریک از آنها می‌تواند بستری برای تامین مالی شهری باشد. برخی از این روش‌ها مبتنی‌بر بدهی است مانند اوراق مشارکت، صکوک، اوراق قرضه و... و برخی از این روش‌ها مبتنی‌بر سرمایه‌اند مانند سهام. هریک از این روش‌ها ویژگی‌های خاص خود را دارند.
روش‌های مبتنی‌بر بدهی بیشتر در پروژه‌های کوتاه‌مدت و میان ­مدت به‌کار گرفته می‌شوند و روش سهام بیشتر در پروژه‌های بلندمدت و این به‌دلیل تخصیص قسمتی از مالکیت پروژه در روش سهام است که بخشی از حقوق مدیریتی و همچنین استقلال در تصمیم‌گیری به سهامداران پروژه منتقل می‌شود.
از این‌رو روش مبتنی‌بر سهام، بیشتر در مواردی به‌کار می‌رود که پروژه شهری درآمد­زایی مستمر و نسبتا بلندمدت داشته باشد. یکی از ابزارهای مورد استفاده در روش مبتنی‌بر سرمایه، استفاده از «سهام پروژه» است که شرکت صاحب پروژه، پس از انجام بررسی‌ها، مطالعات و تحقیقات لازم، طرح پروژه را معرفی کرده و مقدار سودآوری آن را پیش‌بینی می‌کند. سپس درصد پایه‌ای را به‌عنوان سود علی‌الحساب تعیین کرده و اعلام درصد نهایی سود پروژه را به زمان اتمام پروژه موکول می‌کند. عمل انتشار سهام پروژه‌ها می‌تواند از طریق بازار سهام صورت پذیرد.
از این‌رو انتخاب روش سرمایه‌گذاری و تامین مالی، به ماهیت پروژه شهری برمی‌گردد و اینکه در چه زمینه‌ای قرار است سرمایه‌گذاری صورت پذیرد.
همچنین مطالعه روش‌های تامین مالی شهری در سایر کشورها نشان می‌دهد که از هر دو روش (روش مبتنی‌بر بدهی و روش مبتنی‌بر سرمایه) در تامین مالی شهری استفاده می‌شود؛ هم از روش‌های مبتنی‌بر بدهی و هم از روش‌های مبتنی‌بر سرمایه. اما ابتکارات و ابزارهای نوین در روش‌های مبتنی‌بر بدهی باعث فراگیری این روش در استفاده برای پروژه‌های شهری شده است.
به‌عنوان مثال ابزاری مانند صکوک در سطح بین‌الملل در سال 2014 بیش از 125 میلیارد دلار سرمایه جذب کرده است و پیش‌بینی می‌شود این رقم در سال 2015 به 150 تا 175 میلیارد دلار برسد. کشورهای مختلف از این ابزار استفاده می‌کنند؛ حتی دولت‌های غیراسلامی مانند انگلیس، آمریکا، ژاپن و حتی بانک جهانی. از سوی دیگر حرکت‌های زیادی به سمت ایجاد ابزارهای تلفیقی شده است؛ ابزارهایی مانند صندوق‌های توسعه شهرداری که تجربه آن در کشورهایی مانند مالزی، آمریکا (در ایالات مختلف)، هلند، کلمبیا، جمهوری چک و... رخ داده و نتایج اثربخشی از آن به دست آمده است.
البته باید در استفاده از این روش‌های متنوع، به این نکته مهم دقت داشت که ساختارهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شهرهای کشورهای مختلف، در انتخاب روش‌های تامین مالی بسیار مهم است. ممکن است در کشوری روش‌های مبتنی‌بر بدهی از کارایی بیشتری برخوردار باشد و در کشوری دیگر به دلیل مقتضیات خاص، روش‌های مبتنی‌بر سرمایه بهتر جوابگوی نیازهای مالی شهری باشد. به‌عنوان مثال در شهرهای انگلستان تامین مالی از طریق اوراق قرضه رواج دارد یا شهرداری سائوپائولوی برزیل تجربه موفقی را در زمینه تامین مالی زیرساخت‌ها از طریق فروش سهام پشت‌سر گذاشته است.

منبع : روزنامه فرهیختگان

تاریخ انتشار : 94/09/22

شماره خبر : 1829

نویسنده : سید محسن طباطبایی مزدآبادی