بدون شک شهرها، در متن پارادایم پایداری قرار دارند زیرا امروزه مسئول 75 درصد مصرف انرژی جهانی، 80 درصد انتشار گازهای گلخانه‌ای و اصلی‌ترین تولید‌کننده ضایعات در جهان، شهرها هستند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، سید محسن طباطبایی مزدآبادی مشاور معاون شهردار تهران در یادداشت خود با عنوان «رویای زندگی در شهرهای سبز» آورده است:  این تأثیرات، تنها قسمتی از آن چیزی است که اصطلاحاً،  آنتروپوسن، نامیده می‌شود که به معنای؛ دوران تأثیر انسان بر روی اکوسیستم کره زمین و اقلیم است؛ دوران جدیدی که به نظر برخی از صاحبنظران، بشر، از انقلاب صنعتی به بعد، وارد آن شده است.

از دیدگاه سیستمی، شهرها، جزء سیستم‌های باز و به لحاظ سلسله‌مراتبی، پس از سیستم‌های ذهنی، از پیچیده‌ترین سیستم‌ها، به شمار می‌روند. سیستم‌های باز، همواره در حال مبادله انرژی، مواد و اطلاعات با یکدیگرند. این سیستم‌ها، از طریق جریانات بین خود و سیستم‌های دیگر، انرژی، مواد و اطلاعات را دریافت می‌کنند و به مصرف می‎رسانند. آنها، عناصر خود را در درون خود، تجزیه یا ترکیب نموده و قابل استفاده می‌سازند. بر این اساس می‌توان گفت که پایداری جهان به سیستم‌های باز، بستگی دارد.

نگرانی از تبعات شهرنشینی گسترده و تأثیرات بی‌حد و حصر شهرها بر روی اکوسیستم کره زمین و همچنین ناتوانی الگوهای توسعه، به طور اعم و الگوها و مکاتب توسعه و برنامه‌ریزی شهری،  از جمله مدرنیسم، پست‌مدرنیسم و فن‌گرایی، به طور اخص باعث شد که در دهه‌های پایانی قرن بیستم، به تبع توسعه پایدار، موضوع پایداری شهری و شهر پایدار، مطرح شده و مورد تحلیل قرار گیرد.

شهر پایدار، شهری است که به دلیل استفاده اقتصادی از منابع، اجتناب از تولید بیش از حد از ضایعات و بازیافت آنها تا حد امکان و پذیرش سیاست‌های مفید، قادر به ادامه حیات خود باشد. در بررسی پایداری شهرها، شاخص‌هایی مانند جمعیت، حمل و نقل، موقعیت اقتصادی، تغییر اقلیم، کیفیت هوا، کیفیت آب، برنامه‌ریزی یکپارچه، توانایی و پتانسیل ابداع و نوآوری، سرمایه اجتماعی، آموزش و امنیت، مورد تحلیل و ارزیابی قرار می‌گیرند.

شهر پایدار باید به گونه‌ای سازماندهی شود که به حوزه‌های مجاور و حومه‌های خود، بیش از حد متکی نباشد و ضمن استفاده از انرژی‌های تجدید‌پذیر، کمترین ردپای اکولوژیکی را بر جا بگذارد. چنین شهری، کمترین میزان آلودگی و زباله را تولید کرده و تکنولوژی بازیافت زباله و تبدیل آن به انرژی را داراست. الگوی شهر پایدار می‌تواند در شکل‌های مختلف و متعددی، بسته به تاریخ منطقه، پایه اقتصادی، اقلیم و محیط طبیعی و سیاست، نمود پیدا کند. اصولاً پایداری، بر روی اهداف انسانی، به عنوان هسته اصلی هر نوع راهکار توسعه شهری، تأکید می‌کند.  امروزه شکل پایدار شهری، آن میزان از توسعه شهری است که منجر به ایجاد عدالت اجتماعی در شهرها شود؛ بنابراین، حرکت کردن در مسیر پایداری شهرها و رسیدن به آن، زمانی تحقق خواهد یافت که تخصیص و توزیع خدمات و امکانات بین واحدهای فضای و اجتماعی شهرها، مطابق با نیازهای جمعیتی و مساوات و برابری جغرافیایی صورت گیرد.

شهرهای مختلفی در جهان، به عنوان شهرهای پایدار یا شهرهای در مسیر پایداری، شناخته شده‌اند که در بسیاری از شاخص‌های پایداری، در وضعیت مطلوبی به سر می‌برند؛ برای مثال در شاخص حمل‌ونقل شهری، در آمستردام، 38 درصد کل سفرهای درون شهری، با دوچرخه انجام می‌شود و این شاخص در منطقه مرکزی شهر، به 57 درصد می‌رسد. در استکهلم، 68 درصد کل سفرهای درون¬شهری که معمولاً کمتر از 5 مسافت دارند، به صورت پیاده یا با دوچرخه انجام می‌شوند و 25 درصد سفرها نیز توسط حمل و نقل عمومی صورت می‌گیرد. در این شهر، تنها 8 درصد سفرهای درون شهری توسط خودرو شخصی انجام می‌شود.

در خصوص شاخص دسترسی به فضای سبز و باز، 75درصد شهروندان در آمستردام، در فاصله کمتر از 300 متری فضاهای سبز و باز قرار دارند. همچنین در شهر فرایبورگ، شهروندان، 150 تا 300 متر از فضاهای سبز و مکان‌های اوقات فراغت، فاصله دارند و در استکهلم، از هر 10 نفر، هشت نفر به طور منظم، حداقل هفته‌ای یکبار، به فضاهای باز و سبز می‌روند. در شاخص بازیافت زباله، در فرایبورگ 67 درصد زباله‌ها، بازیافت می‌شوند و مابقی از طریق سوزاندن مجدداً به انرژی تبدیل می‌شوند و میزان دفن زباله، تقریباً صفر است. شبکه آبرسانی آمستردام، تنها 3 درصد نشت و هدررفت دارد و این عدد برای شهر مونستر9/3 درصد است.

مثال‌های فوق، تنها مواردی از نشانه‌های پایداری در برخی از شهرهای دنیا بود. این تجربیات نشان می‌دهد که حرکت در مسیر پایداری، چنانچه محور مطالعات و برنامه‌ریزی شهری قرار بگیرد، میسر و ممکن خواهد بود. در همین راستا برخی از شهرها، با عناوین مختلف، اقدام به برنامه‎ریزی بلندمدت برای نیل به پایداری شهری کرده‌اند؛ از آن جمله می‌توان به شهر ملبورن استرالیا اشاره کرد که طرح شهری خود را با نام «پیش به سوی شهر خوب و پایدار»، تدوین کرده است یا طرح شهر هنگ کنگ با نام «شهر جهانی آسیا» برای سال 2030 تدوین شده است که بر محورهایی؛ مانند اقتصاد، سلامت و منابع طبیعی تأکید دارد. بارسلونای پایدار، نام طرح شهر بارسلونا است که چشم‌انداز آن، تبدیل بارسلونا به شهری پایدار است. طرح سبز سنگاپور نیز برای تبدیل این شهر به شهر سبز، از دیگر موارد قابل ذکر است.

بنابراین پایداری شهری، از محورهای اساسی مورد بحث در هزاره سوم خواهد بود و باید قرن بیست و یکم، قرن فناوری‌ها و تکنولوژی‌های زیست‎بوم محور باشد.

منبع : خبرگزاری تسنیم

شماره خبر : 886745

تاریخ انتشار : 94/07/21

نویسنده : سید محسن طباطبایی