کلانشهر تهران به عنوان یکی از آلوده ترین شهرهای جهان شناخته می شود. مطالعات نشان می‌دهد غلظت آلاینده ذرات کمتر از ۵/۲ میکرون در شهر تهران حداقل ۳ برابر شرایط استاندارد جهانی بوده است کلانشهر تهران بر اساس شاخص کیفیت هوا (AQL) در سال ۱۳۹۸، ۸۶ روز هوای ناسالم و ناسالم برای گروه‌های حساس و از نظر شاخص ذرات معلق با قطر کمتر از ۵/۲ میکرون نیز ۶۹ روز هوای ناسالم داشته است.

بنا بر اظهارات کارشناسان، میزان مرگ و میر زودرس ناشی از آلودگی هوا در کلانشهر تهران، سالانه حدود ۵ هزار نفر است که این امر، سالانه هزینه‌ای ۵ تا ۶ میلیارد دلاری را به دنبال دارد. اما در خصوص منابع آلایندگی و منشاء آلودگی هوای تهران بعضاً اظهارنظرهای متفاوتی دیده می شود. آنچه که مسلم است عامل اصلی هوای تهران حمل و نقل است.  در تهران روزانه ۴ میلیون خودرو و ۲ میلیون موتورسیکلت تردد می کنند و حدود ۵/۱۲ میلیون لیتر بنزین در روز در تهران مصرف می‌شود. بر اساس آمارها میزان کل آلودگی تولیدی در شهر تهران در سال ۱۳۹۶ حدود ۷۰۰ هزار تن تخمین زده شده است که ۸۳ درصد از این آلودگی مربوط به منابع متحرک و منابع ساکن ۱۷ درصد است. (منابع ساکن شامل بخش تبدیل انرژی شامل نیروگاه‌ها و پالایشگاه تهران، بخش صنابع آلاینده، بخش خانگی تجاری اداری و عمومی، پایانه های مسافری و باری و جایگاه های توزیع سوخت بنزین) می شود.

در ارتباط با موضوع آلودگی و ارتباط آن با مصرف مازوت در نیروگاه‌ها باید گفت در کشور حدود ۹۰ نیروگاه با ظرفیت تولید حدود ۸۴۵۰۰ مگاوات انرژی وجود دارد و سالانه ۶ میلیارد لیتر گازوئیل و ۳.۵ میلیارد لیتر مازوت در نیروگاه‌های کشور مصرف شده است. مازوت حدود ۱۸ درصد تولیدات پالایشگاهی کشور را شامل می شود. پالایشگاه های کشورروزانه حدود ۶۴ میلیون لیتر مازوت تولید می کنند که عمده آن در نیروگاه ها مصرف می شود.

مازوت نوعی نفت کوره با کیفیت بسیار پایین است که برای گرم شدن بویلرها در نیروگاه‌های حرارتی استفاده می شود و دارای ارزش حرارتی بالایی است؛ اما ورود مازوت و سایر نفت‌های کوره به محیط زیست آثار مختلفی را به همراه دارند. مازوت عمدتا در کشورهای روسیه ترکمنستان قزاقستان آذربایجان و ایران مصرف می شود. روسیه روزانه ۶/۱ میلیون بشکه مازوت صادر می کند. در آمریکا و اروپا مازوت شکسته می شود و از آن گازوئیل به دست می اید. مازوت بخاطر دارا بودن مقادیر بالای گوگرد برای سلامتی مضر است. نیروگاه های موجود در محدوده شهر و اطراف تهران شامل نیروگاه بعثت، نیروگاه بخاری شهید فیروزی(طرشت) نیروگاه گازی ری و نیروگاه منتظر قائم می‌باشند. چهار نیروگاه واقع در اطراف تهران به دلیل حجم و نوع سوخت مصرفی منشاء مهم آلودگی هستند؛ بر اساس گزارش شرکت کنترل کیفیت هوای تهران این نیروگاه‌ها ۳۲ درصد انتشار اکسیدهای نیتروژن، ۱۳ درصد انتشار اکسیدهای گوگرد و ۱۲ درصد انتشار ذرات معلق را برعهده دارند.

 در زمینه استفاده از مازوت باید گفت یکی از دلایل اصلی آن این است که با توجه به محدودیت استفاده از گاز در فصول سرد سال بدلیل کاهش فشار خطوط انتقال و مصرف بالای سیستم های گرمایش شهری، همچنین عدم وجود گاز در برخی مناطق، استفاده از مازوت با توجه به ارزش حرارتی بالای آن به عنوان سوخت جایگزین و یا سوخت پایه در صنایع مرسوم است.

در فصل سرد سال بخاطر اینکه مصرف گاز خانگی بالا می رود نیروگاه ها به مصرف مازوت روی می آورند. در واقع اگر بخش خانگی در مصرف گاز صرفه جویی کند نیروگاه ها نیازی به مصرف مازوت ندارند و تمام مازوت تولیدی پالایشگاه ها را می توان صادر کرد ضمن اینکه برخی پالایشگاه های کشور ظرفیت تولید مازوت پایینی دارند و حتی پالایشگاه ستاره خلیج فارص تولید مازوت صفر است. هم اکنون مصرف روزانه گاز در کشور بالای ۸۰۰ میلیون متر مکعب است که بیش از ۵۰۰ میلیون متر مکعب آن به مصرف بخش خانگی و صنایع سبک اختصاص دارد به هر حال با توجه به فصل سرد سال امکان اینکه سوخت گاز برای تمام مصرف نیروگاه ها فراهم شود ممکن نیست و نیروگاه ها باید از سوخت مکمل استفاده کنند.

به هر تقدیر برای حل مشکل آلودگی هوای ناشی از مصرف مازوت باید به دنبال راه حل‌های پایدار حرکت کرد. در درجه اول نوسازی پالایشگاه‌های کشور که بخش عمده‌ای از آنها بالای ۳۰ سال عمر دارند باعث می‌شود تولید مازوت آنها کاهش یابد. موضوع دوم حرکت کردن به سمت نیروگاه‌های تجدیدپذیر در کشور است که در حال حاضر تنها حدود ۷۰۰ مگاوات انرژی تولید می کنند و سهمی کمتر از یک درصد از تولید نیروگاهی کشور را تشکیل می‌دهند. موضوع مهم دیگر پیداکردن مقصد صادراتی برای مازوت تولیدی است که بازار آن در اکنون اختیار روسیه قرار گرفته است و باید مقاصد متنوع را برای صادرات مازوت  تعیین کرد. موضوع دیگر خروج نیروگاه‌ها از داخل شهرهاست که هم به عنوان یک منشاء آلودگی از شهرها دور شوند و هم چهره شهرها را از پژمردگی نجات دهیم.

منبع: ایسکانیوز