هرچند آلودگی هوا به یکی از مشکلات بزرگ شهرها در عصر معاصر تبدیل شده است، با این حال این مساله لاینحل نیست و فرمول‌های متعددی برای عبور از آن ارائه شده است. شهرهای متعددی که زمانی به‌عنوان مناطق آلوده محسوب می‌شدند امروز با اتخاذ تدابیر مدیریتی توانسته‌اند آسمانی پاک را در اختیار شهروندان خود قرار دهند. برای مثال مکزیکوسیتی که در سال 1992 آلوده‌ترین نقطه جهان بوده است امروز به یکی از شهرهای پاک تبدیل شده و این ثمره، تنها حاصل مدیریت صحیح بوده است.

 امروز نیز آلودگی هوا اثرات مخرب بسیاری را بر سلامت و کیفیت زندگی مردم در کلان‌شهرهای کشور ما می‌گذارد. بر اساس یک تحقیق علمی تنها در سال 1390 هزینه آلودگی در تهران بالغ بر 74/ 66 هزار میلیارد ریال بوده است، اما اکنون به نظر می‌رسد، اخذ مالیات بر استفاده از خودروهای شخصی می‌تواند به‌عنوان یک گام مهم در کاهش آلودگی هوا و همچنین افزایش درآمدهای پایدار شهری به حساب آید. آن‌طور که شهردار تهران چندی پیش اعلام کرد تنها 4 هزار و 400 میلیارد تومان از بودجه 18 هزار و 763 میلیارد تومانی شهرداری از درآمدهای پایدار تامین می‌شود که این مساله نشان می‌دهد با کلیدهای قدیمی نمی‌توان قفل‌های امروز مدیریت شهری را باز کرد. طبق تحقیقات علمی استفاده از خودروهای شخصی هزینه‌های گزافی را بر مدیریت شهری و همچنین شهروندان تحمیل می‌کند و اگر بخواهیم «عدالت به مثابه انصاف» را در نظر بگیریم افرادی که تمایل زیاد به استفاده از خودرو شخصی دارند باید هزینه آن را نیز به دیگر شهروندانی که از آن آسیب می‌بینند پرداخت کنند، البته این ایده مبتکرانه نیست و تاکنون در بسیاری از کشورهای جهان عملیاتی شده است. برای مثال دانمارک، فنلاند، ایرلند، یونان، آلمان، انگلیس و ایتالیا کشورهایی هستند که هر کدام به نحوی در کنار سایر مالیات‌ها مانند مالیات بر ارزش افزوده، مالیات استفاده از خودروی شخصی را نیز دریافت کرده و عواید آن را به حساب مدیریت شهری واریز می‌کنند.

در حالی که در کشورهای توسعه‌یافته غالبا میزان انتشار گازهای آلاینده مهم‌ترین مولفه در اخذ مالیات استفاده از خودروهای شخصی به حساب می‌آید، در کشورهای درحال توسعه حجم موتور، پایه اخذ مالیات است که این مساله باید اصلاح شود. به ویژه در کشور ما حمل و نقل عمومی تاثیر بسزایی در افزایش آلودگی هوا دارد، چرا که بیش از 64 درصد انتشار اکسید‌های نیتروژن، 29 درصد اکسیدهای گوگرد، 5/ 27 درصد دی اکسید کربن و قریب به 80 درصد ذرات معلق در هوا تولید شده از احتراق ناقص خودروها است. برای مثال در تهران بیش از 50 درصد منوکسیدکربن و 41 درصد ذرات معلق هوا از خودروها ناشی شده است، اما وقتی این آمار را در کنار ترافیک روزانه تهران در نظر می‌گیریم درخواهیم یافت که معضل تا چه حد جدی است! برای مثال تنها در یک روز در تهران بیش از 5/ 1 میلیارد تومان بنزین خودروها در ترافیک به هدر می‌رود و تبدیل به گازهایی می‌شود که هوای تهران را غیرقابل تنفس می‌سازد! از این رو ضرورت دارد تا قانون جامعی برای اخذ این نوع از مالیات تدوین شود. نتایج تحقیقات علمی نیز نشان می‌دهد که دولت می‌تواند 6 مولفه کلیدی را به‌عنوان پایه محاسبه مالیات قرار دهد که عبارتند از: استاندارد يـورو، فرسـودگي خـودرو، ميزان پخش آلاينده‌هاي خودرو، متوسط كاركرد سالانه، مكان يا شهر خـودرو و همچنـين نـوع سـوخت مصـرفي وسـايل نقليـه شخصـي.

نباید فرامویش کنیم که اخذ این نوع مالیات می‌تواند دو چالش عمده شهری در ایران را حل و فصل کند، چراکه از یک‌سو اشتیاق و رغبت مردم برای استفاده از حمل و نقل عمومی را افزایش می‌دهد و از سوی دیگر منابعی را ایجاد می‌کند که به سبب آن شهرداری‌ها می‌توانند سرعت توسعه حمل‌ونقل سریع (MRT) در شهرها را افزایش دهند. هزینه ساخت یک کیلومتر مترو در ایران بین 150 تا 230 میلیارد تومان تخمین زده شده است و بدون شک منابع فعلی مدیریت شهری نمی‌تواند تکافوی این نیاز را بکند. ضمن آنکه دولت نیز منابع مالی گسترده‌ای برای حمایت از طرح‌های عمرانی شهری به دلیل کاهش قیمت نفت ندارد.برای مثال برای توسعه خطوط متروی تهران در سال 94 دولت تنها 235 میلیارد تومان در نظر گرفته بود که تقریبا هزینه ساخت یک تا 2 کیلومتر خط مترو است! بنابراین در نهایت باید گفت اگر قرار است از امروز شهرهای پاک فردا را بسازیم، چاره‌ای نخواهیم داشت که به برخی سیاست‌های به نظر سخت تن دردهیم. بدون شک، تهران می‌تواند 365 روز هوای پاک داشته باشد و این امر تنها زمانی محقق خواهد شد که مردم، مدیریت شهری و دولت در کنار هم و همگرا یک هدف را دنبال کنند.

منبع : دنیای اقتصاد

تاریخ انتشار : 1394/11/21

شماره خبر : 1010773

نویسنده : سید محسن طباطبایی مزدآبادی