وقتی صحبت از شهر چابک به میان می‌آید اضلاع و اجزای متعدد و مختلف این شهر باید مورد تحلیل قرار گیرد. یکی از ارکان شهر چابک ساخت‌وساز چابک است. ساختمان‌ها و سازه‌های یک شهر چابک از لحاظ فنی کم‌کربن هستند، انرژی مثبت دارند و انعطاف‌پذیری را با استفاده از کاربری ترکیبی از فضا به‌عمل آورده‌اند. ساخت‌وساز شهر چابک طراحی بصری مطلوب و مصرف انرژی پایینی دارد و کیفیت زیست خوب را ارائه می‌دهد. این ساختمان‌ها به کلان‌داده‌ها و مانیتورینگ لحظه‌ای متصل هستند و از پیشرفته‌ترین سنسورها استفاده کرده و راه رفتن و دسترسی به حمل‌ونقل عمومی را تشویق می‌کنند. ذکر نمونه‌هایی از این ساخت‌وسازها خالی از لطف نخواهد بود. در برج پی‌.آن‌.جی پلازا در پیتزبورگ ایالات متحده در فضایی به وسعت 800 هزار متر‌مربع، مصرف انرژی در 42 درصد از ساعات کاری نزدیک به صفر است. سیستم تهویه طبیعی در این سازه براساس هوای داخل و خارج ساختمان عمل می‌کند. مخزن انرژی خورشیدی در پشت‌بام این ساختمان انرژی مورد نیاز ساکنان را در زمستان سرد پیتزبورگ تامین می‌کند. استفاده از حمل‌ونقل عمومی و جابه‌جایی با وسایل نقلیه غیرموتوری از طریق پارکینگ پر از دوچرخه این ساختمان مورد تشویق قرار گرفته است. بنیاد آنیلی در تورین ایتالیا نیز سیستمی را طراحی کرده و پیشنهاد داده است که گرمایش، سرمایش، روشنایی و... کاملا فردی شده و بر مبنای ترجیحات افراد تنظیم می‌شود. هر فرد در این سیستم در درون یک حباب زیست‌محیطی و یک میکرواقلیم قرار می‌گیرد که با استفاده از گوشی تلفن همراه خود می‌تواند نور، دما، رطوبت و انرژی محیط کوچک اطراف خود را تنظیم کند. ترکیب تکنولوژی دیجیتال با فضای فیزیکی در متن این طرح قرار دارد. جنبه دیگری از شهر چابک، انرژی چابک است. چابکی انرژی به سیستمی از شبکه انرژی اشاره دارد که هدررفت انرژی را کاهش می‌دهد، ‌گذار به انرژی‌های تجدید‌پذیر را تسهیل می‌کند، تنوع انرژی را باعث می‌شود و تامین‌کننده امنیت انرژی است. تحرک و جابه‌جایی چابک وجه دیگری از یک شهر چابک است. این بعد ناظر به انعطاف‌پذیری زیرساخت‌هاست که در ترکیب با یک پلتفرم دیجیتال، زمان واقعی سفر و جابه‌جایی را به اطلاع می‌رساند و عرضه و تقاضای سفر را رصد کرده و سیستم حمل ونقل را بهینه می‌کند. تحرک چابک، مدلی چند‌منظوره و ترکیب‌شده از انسان، ماشین و شبکه حمل‌ونقل است که شیوه زندگی شهرها را تغییر داده و امنیت و سلامت را به‌دنبال دارد. در کیتو اکوادور مثال روشنی از حمل‌ونقل چابک وجود دارد. سیستم پرداخت یکپارچه حمل‌ونقل این شهر در سال 2019 راه‌اندازی شد. شهرداری این شهر در‌حال کار روی سیستمی یکپارچه است که داده‌ها را برای بهینه‌سازی مسیرها تجزیه و تحلیل می‌کند. این کار از طریق نرم‌افزاری که روی گوشی‌های تلفن همراه کاربران قرار دارد، انجام می‌شود و فرد می‌تواند مدت‌زمان دقیق سفر خود را با هرکدام از انواع وسایل نقلیه اعم از مترو، بی‌آر‌تی، تاکسی، دوچرخه و پیاده مشاهده کند و بر اساس آن تصمیم بگیرد. بخش دیگری از شهر چابک به فناوری اطلاعات و ارتباطات مربوط می‌شود. منظور از چابکی در حوزه آی‌تی سرعت عمل و کارآمدی ابزارهای فناوری اطلاعات در پاسخگویی به نیازهای مردم و کاهش هزینه و ریسک در این زمینه است. همگرایی خدمات، افزایش توانایی پردازش و ذخیره‌سازی و عیب‌یابی خودکار شبکه‌ها، در دسترس‌بودن و انعطاف‌پذیری برنامه‌های کاربردی از عوامل چابکی اطلاعات و ارتباطات در شهر چابک است. در زمینه چابکی آی‌تی، شهر دبی قابل مثال است. دبی هوشمند همه نهادها و بخش‌ها ازجمله انرژی، محیط‌زیست، اقتصاد، جامعه، آموزش و پرورش، بهداشت و سلامت و خدمات عمومی را ملزم و بسیج کرده تا شبکه‌های فناوری اطلاعات خود را با هم به اشتراک گذاشته و هماهنگ کنند. در این خصوص برنامه دبی هوشمند بیش از 60 سرویس فناوری اطلاعات را با هم هماهنگ کرده و مدیریت می‌کند که تقریبا 90 درصد کل شهر را زیر پوشش دارد. دبی قصد دارد تا سال 2020 اولین شهر بلاکچین دنیا باشد. این امر علاوه‌بر صرفه‌جویی در هزینه‌ها و ارتقای بهره‌وری، اجرای آسان‌تر سیاست‌های مدیریت شهری و دولت مرکزی، قابلیت پذیرش آینده، انعطاف‌پذیری و تاب‌آوری در برابر بلایای طبیعی را به‌دنبال دارد. چابکی در زمینه امنیت و ایمنی، خصیصه دیگر شهرهای چابک است که براساس آن پلیس هوشمند، استراتژی‌های پیشگیرانه، استفاده از کلان‌داده‌ها (big data) و فناوری‌های نوین را برای نقشه‌برداری و پهنه‌بندی اعمال مجرمانه در شهر، الگوریتم‌های پیش‌بینی جرم، سیستم‌های هشدار شخصی، دوربین‌های بدنی و... به‌کار گرفته می‌شوند. در این زمینه شهر «سائوپائولو»ی برزیل قابل ذکر است که میزان جرم و خشونت خود را از سال 1999 تاکنون به یک‌پنجم کاهش داده است. تدوین نقشه‌های جرم، سیستم‌های نظارت هوشمند برای ردیابی قاچاقچیان و تبهکاران، سرمایه‌گذاری در روشنایی عمومی و نصب دوربین‌های امنیتی برخی از اقدامات چابکی امنیتی شهر سائوپائولو بوده است. چابکی در زمینه آموزش، بعد دیگری از شهر چابک است. چابکی آموزش باعث فاصله گرفتن هرچه بیشتر از روش‌های سنتی و رفتن به استقبال تغییرات مداوم حوزه آموزش است. چابکی آموزشی مبتنی‌بر کوتاه‌تر بودن چرخه آموزشی و فشرده‌کردن امر آموزش و تمرکز روی ایده‌هاست. آموزش چابک بر نقش مهارتی آموزگاران و طراحی چارچوب‌های پویا به‌جای برنامه درسی ثابت تمرکز دارد. موسسه استرلکا در مسکوی روسیه مثال خوبی در زمینه چابکی آموزشی است. این موسسه کلاس‌های خود را در داخل یک محوطه باز با هدف درگیری متفاوت مخاطبان و ایجاد دیدگاه‌ها و صداهای جدید برگزار می‌کند. فضای محوطه به‌سرعت تغییر‌شکل می‌دهد و بسته به اینکه سخنرانی، سمینار، نمایش فیلم، کنفرانس، میزگرد و... در آن برگزار شود، بازآرایی می‌شود. این موسسه همچنین در سال 2015 مدرسه آنلاین را برای کارآفرینان شهری راه‌اندازی کرد. شاخصه مهم دیگر شهرهای چابک، حکمروایی چابک است. شهر دارای حکمرانی چابک نماد نوآوری و یادگیری مداوم، عرصه نمایش مدیریت از پایین به بالا، ارائه خدمات شفاف، مشارکت ذی‌نفعان، داده‌های در دسترس، بودجه‌ریزی لاغر و نحیف و طراحی و بازطراحی مداوم خط‌مشی‌ها و راهبردهای خدمات‌رسانی است. با این تفاسیر به‌نظر می‌رسد زمانی ‌که از شهرهای چابک یا چابک‌سازی شهری صحبت می‌کنیم، باید تمامی این ابعاد مدنظر قرار گیرند و چابک‌سازی صرفا به‌معنای کوچک‌کردن چارت سازمانی یک شهر نخواهد بود و چنین نگاهی ساده‌سازی مساله و دور شدن از اصل ماجرا خواهد بود.

منبع : روزنامه فرهیختگان
تاریخ انتشار : 1398/06/28