به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، اهمیت «دانش» در تغییرات سریع اقتصاد جهانی افزایش زیادی داشته است و امروزه فعالیت‌های دانشی و به تبع آن اقتصاد دانش بنیان سهم مهمی از بازار اقتصادی جهان را به خود اختصاص داده است. شهرهای امروزی نیز در صورتی که بر پایه دانش و برخوردار از شهروندانی دانشی باشند به خوبی قادر هستند در مدار توسعه پایدار به حرکت و رشد پرشتاب خود ادامه دهند و نقش اساسی را در پیشبرد اهداف اقتصاد دانش بنیان به عهده گیرند.

اما از آنجایی که بسیاری از مسائل شهری مانند ترافیک، آلودگی، فرسودگی و حتی مسائل اجتماعی مانند بیکاری، جرم و بزهکاری راه حل دانش بنیان دارد، مدیران شهری چگونه می‌توانند به سمت و سوی شهری دانش بنیان حرکت کنند؟

سیدمحسن طباطبایی مزدآبادی در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، به این پرسش پاسخ داده و با اشاره به اینکه در بعد شهری، دانش فردی و جمعی اساس پیشرفت، رفاه و تاب‌آوری شهرهای فردا به شمار می‌رود، اظهار کرد: در قرن بیست و یکم، تولید فعال و انتقال و شبکه‌سازی دانش، جایگاه ویژه‌ای در همه عرصه‌های همزیستی بشری دارد؛ دستیابی به بستر اقتصادی و تولیدی نیز بی‌تردید نیازمند نوآوری و خلاقیت است و نوآوری نیز زاییده رویکرد دانش بنیان است.

وی ادامه داد: آموزش، پژوهش و یادگیری مادام‌العمر، ساختار جامعه دانشی را تعریف می‌کند، بر همین اساس و با چنین درکی از شرایط جهانی منطقه‌ای و ملی است که رهبر فرزانه انقلاب در راستای تأکیدات مکررشان در خصوص اقتصاد دانش بنیان ،شعار امسال را نیز تولید دانش بنیان و اشتغال آفرین تعیین کردند.

دبیر انجمن علمی اقتصاد شهرهای ایران تصریح کرد: دولت نیز از واپسین لحظات آغاز سال تلاش خود را به عینیت بخشیدن به این شعار معطوف کرده است ضمن اینکه رئیس جمهور مقصد نهایی سفرهای استانی خود را دانشگاه‌ها قرار می‌دهد و جلسات شورای اداری اعضای هیئت دولت در شهرستان‌ها نیز به جای ادارات در پژوهشکده‌ها و مراکز علمی برگزار می‌شود.

وی در ادامه گفت: در این بین یکی از مجموعه‌های مدیریتی کشور که می‌تواند پیشران تولید دانش بنیان در کشور باشد مدیریت شهری است؛ شهرداران، شورای اسلامی شهر و دیگر مجموعه‌های مرتبط بایستی نگرش خود را به سمت و سوی شهر دانش بنیان هدایت و تغییر دهند.  

* دانش، کالایی است که پس از استفاده ارزشش دو برابر می‌شود

پژوهشگر حوزه اقتصاد شهر در ادامه ضمن اشاره به اینکه شهر دانش بنیان یک مختصات و چارچوبی دارد، اظهار کرد: تمرکز بر ادغام فناوری و فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی و نگاه به دانش به عنوان عامل توسعه اساس این حرکت است. دانش در مقایسه با دارایی های مشهود، ارزش و اهمیت بالاتری دارد چراکه دانش تنها کالایی است که پس از استفاده ارزش آن نه تنها کمتر نمی شود بلکه افزایش می یابد.

به گفته وی، توسعه صنعت دانش در یک شهر، آن شهر را رقابتی می‌کند، استعدادها و سرمایه‌گذاری‌ها را جذب می‌کند و  بسیاری از صنایع مرتبط و خدمات وابسته به آنها را گرد هم جمع می‌کند.

وی در ادامه افزود: در فضای مدیریت شهری کشور، اغلب شهر دانش‌بنیان ساده‌سازی شده و شناخت مبهمی از آن وجود دارد؛ در واقع مدیران شهری نمی‌دانند که فاکتورهای اساسی تحقق یک شهر دانش بنیان و نهایتاً فواید و نتایج ملموس آن چیست.  در این راستا مدیران شهری در درجه اول باید دارایی دانش شهر خود را بشناسند و بر آن آگاهی و اشراف داشته باشند.

دبیر کل انجمن علمی اقتصاد شهری ایران در ادامه بیان کرد: در برخی شهرهای کشور مشاهده می‌شود که دانشگاه و پژوهشگاه و شرکت دانش بنیان و پارک فناوری و سایر مراکز علمی متعدد وجود دارد همزمان شهرک‌های صنعتی و پهنه‌های تولیدی بزرگ نیز وجود دارند اما این دو عرصه، پیوند و ارتباط جامع منسجمی با هم ندارند و به نوعی این دو نیز هیچ پیوندی با مدیریت شهری ندارند.

وی افزود: در توسعه شهری دانش بنیان و دانش محور مدیریت شهری و شهرداران باید عامل این اتصال و پیوند باشند. باید دانش و فناوری سازگار با محیط زیست را به جهت سرزندگی شهری و زیست پذیر کردن شهرها تشویق کنند.

طباطبایی مزدآبادی تصریح کرد: مدیران شهری باید بتوانند مسیرهایی را تعریف کنند که جریان سیال دانش به سمت مسائل لاینحل شهری حرکت کند و توسعه پایدار را محقق سازد. موضوع دیگر به اشتراک گذاری و تبادل دانش در شهر است که مدیریت شهری باید بستر فناورانه و اجتماعی آن را فراهم کند و شبکه‌های دانش محور را تشکیل دهد که انباشت دانش را برای شهر به ارمغان بیاورند.

وی ادامه داد: مدیران شهری در کشور ما متأسفانه در حمایت از خلاقیت و نوآوری حتی برای مسائل مبتلا به شهرداری کوتاهی می کنند و ترجیح می دهند با همان سازوکار سنتی با مشکلات مواجه شوند.

وی افزود: بسیاری از مسائل شهری مانند ترافیک، آلودگی، فرسودگی و حتی مسائل اجتماعی مانند بیکاری، جرم و بزهکاری راه حل دانش بنیان دارد. شهر دانش بنیان ظرفیت‌های موجود اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و طبیعی را نادیده نمی‌گیرد؛ بلکه توسعه شهری دانش بنیان دقیقاً پیوند این استعدادهای موجود با دانش است بنابراین شهرهای دانش بنیان همه شبیه هم نیستند بلکه متنوع و متفاوت هستند.

*کارهای نمایشی در راستای تحقق شعار سال ره به جایی نمی‌برد

مدرس دانشگاه تهران در ادامه خاطرنشان کرد: دانش بنیان شدن ملبورن استرالیا با هلسینکی فنلاند کاملاً متفاوت است؛ با این وصف باید گفت مدیریت شهری در کشور ما برای تحقق شهر دانش بنیان و اشتغال آفرین باید چارچوب‌های برنامه‌ریزی شهری خود را تغییر دهد و پارادایم جدیدی که حول دانش شکل می‌گیرد پایه‌گذاری کند. باید تأکید کرد که کارهای نمایشی و جسته و گریخته در راستای تحقق شعار سال راه به جایی نمی‌برد و رهبری معظم انقلاب نیز مدام آن را نکوهش می کنند.

وی در ادامه اظهار کرد: شهرداران و شوراهای اسلامی شهر لازم است به نقش و جایگاه واقعی دانش،  پی ببرند و بر همین اساس دانش را در تمام ارکان مدیریت اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و زیست محیطی شهر جاری و عملیاتی سازند. آنچه لازم است در مجموعه شهرداری به عنوان یک ساختار کلی شکل بگیرد نگاه علمی به حل مسائل است.

طباطبایی مزدآبادی تصریح کرد: در این راستا لازم است تمام ارکان شهرداری از واحدهای ستادی گرفته تا بخش‌های اجرایی نقشه راه دانش بنیان شدن و اشتغال آفرینی را تدوین کنند. خوشبختانه شهرداری تهران در بودجه سال 1401 نگاه ویژه‌ای به موضوع فناوری و هوشمندسازی به عنوان بستر و زمینه‌ساز شهر دانش بنیان داشته است به نحوی که برای این مهم در تبصره 15 لایحه بودجه 1401 آمده است که معادل 5 درصد از بودجه هریک از واحدهای اجرایی شهرداری تهران و سازمان‌ها، شرکت‌ها و مؤسسات وابسته به آن با پیشنهاد هریک از واحدها در جهت توسعه فناوری‌های نوین و نوآوری شهری در حوزه همان واحد اجرایی مطابق بخشنامه ابلاغی از سوی شهردار و با تأیید مرکز تهران هوشمند قابل هزینه خواهد بود و به طور کلی ذیل فصل هزینه‌ها برای بخش توسعه مدیریت و هوشمندسازی شهری بیش از 6400 میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده است.

*تشویق رقابت پذیری و حرکت به سمت صنایع خلاق شهری

مدرس دانشگاه در ادامه با تاکید بر اینکه شهر دانش بنیان به دنبال ایجاد ارزش در تمام حوزه‌های خود است، اظهار کرد: بنابراین در شهری مانند تهران تمام معاونت‌های شهری باید این ارزش آفرینی را دنبال کنند؛ معاونت  مالی و اقتصاد شهری باید اقتصاد دانش بنیان شهری را نهادینه کند و می‌تواند برای نیل به دانش بنیان شدن شهر، بهره گیری از زنجیره دانش جهت اصلاح نظام تامین مالی طرح‌ها، درآمدزایی پایدار، داشبوردهای عملیاتی و کارآمد مالی، انضباط سیستمی هوشمند، شناسایی دقیق روزنه‌های فساد زا،  اقتصاد پنهان و درآمدهای غیررسمی و حتی توسعه کارآفرینی را پیگیری کند بخش مهمی از این کارآفرینی از طریق تشویق سرمایه گذاری در فناوری‌های دیجیتال است.

وی در ادامه تصریح کرد: تشویق رقابت‌پذیری شهری، جذب مشارکت اقتصادی، ایجاد تعادل اقتصادی و حرکت به سمت صنایع خلاق شهری از دیگر رویکردهایی که در این معاونت باید دنبال شوند. معاونت فنی و عمرانی می‌تواند بسته سیاستی دانش بنیان شدن حوزه خود را در قالب عمران شهری هوشمند و مدیریت انرژی هوشمند تدوین کنند.

طباطبایی در ادامه عنوان کرد: معاونت شهرسازی و معماری شهرداری در راستای دانش بنیان شدن باید معماری هوشمند، ساختمان هوشمند ،ایمنی و امنیت هوشمند و دانش محور را دنبال کند. دفاتر ، ادارات کل و کمیسیون‌های ذیل این معاونت نیز باید از طریق دانش بنیان شدن حداکثر بهره‌وری و عدالت را برای شهرداری و شهروندان به دنبال داشته باشند.

پژوهشگر حوزه اقتصاد یادآور شد: معاونت برنامه‌ریزی و توسعه شهری باید بودجه ریزی دانش بنیان که بر مبنای روش‌های نوین و با استفاده از ابزارهای هوشمند پایش و اندازه گیری  صورت می‌گیرد، محقق سازد این موضوع از آنجا که سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری هم به نوعی ذیل این معاونت قرار دارد کاملاً قابل حصول است. سازمان فاوا در حقیقت باید ریل گذاری دانش بنیان شدن در سایر بخش‌ها را هم برعهده بگیرد. معاونت حمل و نقل و ترافیک شهری از جمله حوزه های مهم شهرداری است که بخش اعظمی از پروژه شهر دانش بنیان را می تواند راهبری و محقق کند.

*سهم معاونت خدمات شهری و محیط زیست  از توسعه شهر دانش بنیان

مدرس دانشگاه تهران ضمن اشاره به اینکه اینترنت اشیا و هوشمندسازی سازه‌های ترافیکی شهر مورد توجه ویژه قرار دهد، تصریح کرد: چراکه حمل و نقل شبکه اتصال و ارتباط یک شهر است و در پیوند با برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری قرار دارد سیاست‌گذاری حمل و نقل شهری برای خلق یک شهر دانش بنیان و هوشمند باید به سمت و سویی باشد که آخرین دستاوردهای نوین دانشی را با الگوهای فضایی شهری برای کاهش ترافیک و کاهش انتشار دی اکسید کرین، توسعه حمل و نقل غیر موتوری، دستیابی به راندمان انرژی بالاتر و در نتیجه زیست‌پذیر کردن و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان ترکیب کند.

وی همچنین در ادامه افزود: معاونت خدمات شهری و محیط زیست  نیز سهم مهمی از توسعه شهری دانش بنیان دارد؛ ترکیب اقتصاد شهری با محیط زیست شهری به نحوی که کمترین مداخله و آسیب زیست محیطی را به همراه داشته باشد از مزایای شهر دانش بنیان است برخی از سازمان‌های زیر مجموعه این معاونت هم اکنون به شیوه‌های سنتی ایفای نقش می کنند و در مسیر دانش بنیان شدن قرار ندارند که لازم است در این زمینه تغییر رویکردی حاصل شود.

طباطبایی مزدآبادی در ادامه یادآور شد: از آنجا که یکی از اضلاع مهم شهر دانش بنیان جامعه دانش بنیان و شهروند دانش بنیان است معاونت اجتماعی شهرداری نقشی پر رنگ و بسزا در این زمینه دارد تقویت تنوع اجتماعی و فرهنگی، ترویج فرهنگ رواداری و مدارا، تثویت تعلق اجتماعی و هویت مکانی، ارتقاء سرمایه اجتماعی و انسانی و ترویج مشارکت از ابعاد مهم شهر دانش بنیان است که در حوزه اجتماعی قابل پیگیری است.

*ضرورت روان سازی فرآیند خدمات

دبیر کل انجمن علمی اقتصاد شهری ایران در پایان گفت: در حوزه معاونت برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی نیز برنامه‌ریزی جامع هوشمند، روان‌سازی هر چه بیشتر فرایند ارائه خدمات و چابکی  فراگیر و ملموس، ارتقاء سرمایه فکری کارکنان، به روز رسانی و ترویج نوآوری و خلاقیت در سرمایه انسانی سازمانی، رتبه بندی جامع منابع انسانی بر مبنای سرمایه دانشی، محاسبه حرفه‌ایی نرخ بازگشت سرمایه دوره‌های آموزشی، اصلاح ساختار سازمانی بر مبنای تقویت دانش بنیان شهرداری و توسعه ارزش آفرینی بر مبنای مدل اجرایی هوشمند از اولویت‌ها و خط مشی‌هایی است که این معاونت  می‌تواند پیگیری و دنبال کند. ضمن اینکه شهرداری دانش بنیان با اولویت قرار دادن موضوعات مذکور می‌تواند الگوی فراگیر برای سایر نهادها و  دستگاه‌ها قرار گیرد و در قالب سازمان جامع شهری هوشمند و تحول آفرین به صادرات دانش کاربردی نائل آید.

منبع: خبرگزاری تسنیم