در برنامه پنج ساله سوم شهر تهران مصوب 30/10/97 شورای اسلامی شهر تهران که در11 فصل تنظیم و ارائه شده است، فصل سوم به موضوع مهم نوآوری و هوشمندسازی اختصاص داده شده است. علاوه بر آن برگزاری کنفرانسها و همایشهای متعدد با محوریت تهران هوشمند نیز در راستای گفتمان سازی و نهادینه کردن مفهوم و مبانی شهر هوشمند گامهای مهم دیگری بوده اند. از منظر عملیاتی نیز تاکنون اقداماتی عمدتاً در حوزه هوشمندسازی حمل و نقل مانند مراکز کنترل ترافیک، تردد شمارها، سامانه پرداخت الکترونیک کرایه تاکسی، کارت بلیطهای یکپارچه کال سنتر و ...انجام گرفته است.

 اما برای تحقق شهر هوشمند به معنای واقعی کلمه و منطبق بر آنچه که در تجارب سایر کشورها دیده می شود راه درازی پیش رو قرار دارد و نگاه تک بعدی و صرفاً مبتنی بر حمل و نقل شهری غفلت از اصل موضوع شهر هوشمند است. باید یادآوری کرد که شهر هوشمند یک سیستم به هم پیوسته بوده و دارای ابعاد شش گانه اقتصاد هوشمند، پویایی و تحرک هوشمند، محیط زیست هوشمند، حکمرانی و مدیریت هوشمند، مردم هوشمند و زندگی هوشمند است که هر کدام از این ابعاد نیز دارای مولفه ها، ویژگی­ها و مشخصه­های مهمی هستند. این ابعاد نشان می دهد چنانچه شهری بخواهد در مسیر هوشمندسازی موفق باشد بایستی در همه این ابعاد تلاش کرده و رو به جلو حرکت کرده باشد که به نظر می رسد در خصوص تهران این امر محقق نشده است.

ابعاد مذکور در واقع ستونهای شهر هوشمند هستند و باید با آنها یکسان برخورد شود و چنانچه یک بعد از آنها نادیده گرفته شود اصولا شهر هوشمند شکل نمی گیرد چرا که به عنوان مثال هوشمند کردن حمل و نقل برای مردمی که به آن آگاهی نداشته باشند و یا مدیریتی که بر آن مسلط نباشد راه به جایی نخواهد برد. و یا در زمینه اقتصاد شهر هوشمند، چنین شهری DNA اقتصادی خود را کاملا شناخته و درک می کند. اقتصاد شهر هوشمند باید بر مبنای نوآوری و خلاقیت باشد که با حمایت دانشگاهها و مراکز علمی و با تکیه بر دستاوردهای آنها بر لبه های دانش حرکت می کند، این شهر به ایده های نو خوش آمد می گوید ، چراغ کارآفرینی در آن همواره روشن است و فرصتهای متنوع اقتصادی را پیش پای شهروندان قرار می دهد.

در حقیقت شهری مبتنی بر اقتصاد هوشمند، محلی می اندیشد منطقه ای عمل می کند و جهانی رقابت می کند. در خصوص تحرک و پویایی هوشمند، شهری هوشمند شهری پرجنب و جوش و نه صرفاً شلوغ است که بر روی پیاده روی و دوچرخه سواری تمرکز دارد به نحوی که شهروندان از مسیر لذت ببرند و نه فقط به فکر انتهای مسیر و مقصد باشند. در این شهر کودکان، سالمندان، معلولان و ... هرکدام دارای مسیر تحرک خود هستند و جایگاه آنها در برنامه ریزی و سیاستگذاری محترم شمرده می شود.

در بعد زیست محیطی یک شهر هوشمند شهری سبز است که ریشه در محیط طبیعی خود دارد. از تنوع زیستی خود حمایت و محافظت می کند و میراث اکولوژیک و منابع طبیعی خود را تاراج نمی کند. در زمینه زندگی هوشمند یک شهر هوشمند دارای کیفیت زندگی بالا ارزشهای مشترک و ایمنی و امنیت است.

در عصر اینترنت اشیاء مشخصاً امنیت هوشمند موضوعی بسیار مهم است. نمی توان از تکنولوژیها و فناوری ارتباطات و اطلاعات استفاده کرد اما از خطرات آن غافل ماند. این امر در دنیا نیز محل بحث و چالش است. می توان گفت شهرهای هوشمند عرصه یک رقص دیجیتال توسط داده ها و اطلاعات و حسگرها هستند اما این رقص خیلی زود می تواند به تراژدی تبدیل شود. در ابتدای سال 2018 شرکت IBM  از طریق برنامه تست امنیتی( ایکی فورس رد) بیش از 17مورد آسیب پذیری را در سنسورهای شهرهای هوشمند گزارش کرد. به گفته یکی از کارشناسان IBM هرگونه آسیب پذیری حسگرها اجازه ورود و دستکاری داده ها را هکرها خواهد داد و مهم است که بخاطر بسپاریم که حتی یک هشدار اشتباه توسط یک سنسور چگونه می تواند وحشت عمومی را در یک شهر در پی داشته باشد. به عنوان نمونه هکرها می توانند با ورود به مرکز داده های کنترل ترافیک و زیرساختها و اطلاعات آن و دستکاری این داده ها و دادن اطلاعات اشتباه همزمان تمام شهر را به ترافیکی گسترده دچار کنند و مسیرهای اصلی و کلیدی شهر را مسدود کنند. ارسال گزارشهای نادرست برای شهروندان مبنی بر قطع شدن آب، در پیش بودن طوفان، محتمل بودن زلزله و دستکاری دیگر علائم هشدار دهنده مخاطرات، می تواند باعث اخلال در نظم عمومی شهر شده و خسارات جبران ناپذیری را به بار آورد.

امروزه بسیاری از شهرهای هوشمند شهروندان خود را به آنلاین بودن ترغیب می کنند، بسیاری از مراکز و سازمانها و شرکتها کارمندان خود را داشتن حساب در شبکه های اجتماعی تشویق و حتی اجبار می کنند اما کمتر چیزی در مورد امنیت این فضاها به آنها آموزش داده می شود. خطر اینکه کاربران تنظیمات مربوط به حریم خصوصی و امنیت اطلاعات را نادیده بگیرند ضریب توفیق کلاهبرداران و هکرها و سارقان سایبری را افزایش می دهد. ذکر این مثال برای تاکید بر اهمیت این موضوع است که زمانیکه از هوشمند سازی صحبت می کنید باید بر همه ابعاد آن اشراف داشته باشیم. 

یکی دیگر از ابعاد مهم شهر هوشمند مدیریت هوشمند شهری است واقعیت این است که شهرهای هوشمند به مدیریت هوشمند نیاز دارند. مدیریتی که شفاف، مسئولیت پذیر و پاسخگو باشد. مدیریت شهری قرن بیستمی، در حالیکه شهروندان ابزارهای قرن بیست­ و­ یکمی از جمله دسترسی فزاینده به اینترنت، تلفن­های همراه هوشمند و رسانه­ های اجتماعی را در اختیار دارند، ناکارآمد خواهد بود. حکمروایی شهری هوشمند، از طریق اصلاح روشهای مدیریت، اشتراک­ گذاری اطلاعات جهت دسترسی شهروندان،(به عنوان مثال در شهر شیکاگو بیش از850 و در نیویورک بیش 1306 پایگاه داده و اطلاعات بصورت باز و قابل دسترسی وجود دارد) تعامل با شهروندان و دخالت دادن آنها در تصمیم­ سازی و تصمیم­ گیری، به ایفای نقش می­پردازد.

یکی از وظایف مدیریت شهری فراهم کردن زیرساختها و قابلیت­های استفاده از تکنولوژی ارتباطات و فناوری اطلاعات است. فرایند پیاده ­سازی زیرساخت­های تکنولوژیکی همواره ممکن است تحت تأثیر برخی چالش­ها و نگرانی­ها، دچار وقفه و حتی توقف شود که مدیریت شهری می­بایست آمادگی عبور از این موانع را داشته باشد. با این تفاسیر به نظر می رسد هوشمند سازی شهری که سه تا چهار دهه قدمت دارد و مشخصه آن امروزه نه تردد شمار بزرگراهها بلکه IOT است در کلانشهر تهران تا حدودی ساده و تک بعدی نگریسته شده و بایستی مورد بازنگری و جدیت بیشتری قرار گیرد.

 منبع : شهرنوشت
تاریخ انتشار : 1398/06/12